تقدیرگرایی در جامعه ایرانی و تهاجم مغول

تقدیرگرایی و باور مبتنی بر اندیشه قضا و قدری یکی از علل آسیب پذیری و شکست ایرانیان دربرابر تهاجم و ایلغار مغولان بوده است. باید دانست که زمینه های انحطاط و انقراض درجامعه ایران از دو قرن پیش از هجوم مغول (قرن های پنجم و ششم) آغاز شده بود. همچنین خرد ستیزی، نومیدی و کشتن روحیه ملی و ن‍ژادی، جهل و تعصب موجبات ضعف اخلاقی و معنوی و انحطاط اجتماعی و فرهنگی درجامعه ایرانی را فراهم ساخته بود. هجوم برق آسای مغول و درهم ریختن ساختارهای سیاسی تأثیر فزاینده ای بر روحیه ایرانیان باقی گذاشت این اوضاع ویرانگر و دردناک سیاسی باعث رسوخ و نفوذ روحیه محافظه کاری و انفعال در نخبگان و توده مردم جامعه ایران گردید. بدین سان روحیه تسلیم پذیری و تقدیرگرایی درجزء جزء رفتار ایرانیان رسوخ و نفوذ یافت، بسیاری از نخبگان دیوانی هم نظیر جوینی و رشیدالدین از این روحیه بدور نبودند. چنانچه جوینی با دیدگاههای توجیه گرایانه خودسعی درخودی نشان دادن مغولان دارد و تلاش می کند که هجوم و ایلغار آنان را ناشی از تقدیر الهی و مشیت «حکیمی مختار» نشان دهد و در دایره باورهای تقدیرگرایانه حاکم برخود و جامعه اش حمله چنگیز و بلیه مغول را «عذاب الهی» و «باد بی نیازی خداوند» قلمداد کند. در این پژوهش به شناخت نقش تقدیرگرایی ایرانیان و تأثیرآن در تهاجم مغول و همچنین تأثیر آن در تاریخ نگاری این دوره پرداخته می شود ضمن این که به بررسی تقدیر گرایی به عنوان پدیده فکری و اعتقادی درایران و بازتابهای آن در حیات سیاسی و اجتماعی جامعه ایران پرداخته می شود. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه منابع اسنادی و کتابخانه ای تدوین گردیده است.